Οι Sadat και Begin και οι αντιπροσωπείες τους στο Camp David, 17 Σεπτεμβρίου 1978
Συγγραφέας: Νικολέττα Πουρέκκου | Απρίλιος 2024
Φοιτήτρια Νομικής
Εισαγωγή
Η Αραβο-Ισραηλινοί διαμάχη αποτελεί αναμφισβήτητα ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας. Μέσα από αναρίθμητες διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα την περίοδο 1949-1987 και οι δύο πλευρές επιδίωξαν ειρηνικές επιλύσεις. Η περίοδοςαπό τιςσυμφωνίες ανακωχής μέχρι την πρώτη Ιντιφάντα αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τα γεγονότα που ακολούθησαν. Έντονη είναι η παρουσία του ΟΗΕ, που ως παγκόσμιος οργανισμός, επιδίωξε την ειρήνησε αυτή την περιοχή μέσα από διάφορα ψηφίσματα.
Ιστορική Περίοδος 1949-1955
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο ΟΗΕ αναγνώρισε δύο κράτη επί του τόπου που μελετάμε, ένα Αραβικό και ένα Εβραϊκό. Αυτή η απόφαση οφείλεται στο γεγονός ότι η Μεγάλη Βρετανία, τον Φεβρουάριο του 1947, ζήτησε από τα Ηνωμένα Έθνη να αντιμετωπίσουν το ζήτημα που προέκυψε σε αυτά τα εδάφη. Όπως έγινε και στο σχέδιο Peel (1937), η πλειοψηφία στην Ειδική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη (UNSCOP) τάχθηκε υπέρ της διχοτόμησης της γης σε δύο κράτη. Το Ισραήλ συμφώνησε με αυτό το σχέδιο, ενώ η αντίθετη πλευρά, αυτή των Αράβων, έφερε αντιρρήσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η αναφορά στην πλευρά των Αράβων, δεν αντιπροσωπεύει αποκλειστικά τη Παλαιστίνη, αλλά και τα γειτονικά Αραβικά κράτη, τα οποία είχαν ενεργό ρόλο στα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν αυτή τη περίοδο. Σε κάθε περίπτωση, παρατηρούνται εύστοχα επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές. Η επιχειρηματολογία των Αράβων στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε ιστορικά γεγονότα, εφόσον υποστηρίζουν ότι κατοικούσαν σε αυτά τα εδάφη πριν την έλευση των Ισραηλινών. Αντιθέτως, στη πλευρά των Ισραηλινών επικρατεί το θρησκευτικό κομμάτι, καθώς πρόκειται για εδάφη που έχουν θρησκευτική σημασία γι’ αυτούς. Οι
διαπραγματεύσεις έχουν σε αυτό το σημείο δευτερεύων ρόλο, εφόσον η χρήση ένοπλης βίας ήταν η άμεση λύσηκαι γιαταδύομέρη(JeremyPressman,2005,3-4).
Στη συνέχεια, το 1948 το Ισραήλ κήρυξε την ανεξαρτησία του. Η εγκαθίδρυση του ισραηλινού κράτους είχε ως αποτέλεσμα να συντελεστεί ένας πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και πέντε Αραβικά κράτη. Φυσικά, η εξιστόρηση γεγονότων που ακολούθησαν την περίοδο του πολέμου διαφέρει από κάθε πλευρά, κάτι το οποίο αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για τις μετέπειτα διαπραγματεύσεις. Βασικό παράδειγμα αποτελεί η πρώτη ένοπλη σύγκρουση. Οι Άραβες, υποστηρίζουν ότι αυτοί είναι τα πραγματικά θύματα της πρώτης σύγκρουσης, η οποία ονομάστηκε al-Nakba, ή the disaster. Στην αντίθετη πλευρά, κυριαρχεί η άποψη ότι η συγκεκριμένη σύγκρουση αποτέλεσε την πρώτη νίκη προς την ανεξαρτησία του Ισραήλ, γι’ αυτό και ονομάζεται War of Independence. Όσον αφορά τη περίοδο των συγκρούσεων, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη επιδίωκαν τα συμφέροντά τους. Οι Άραβες ήθελαν να ασκούν κυριαρχία σε όλη την εδαφική επικράτεια που μέχρι και το 1948 λογίζονταν ως Παλαιστίνη, ενώ οι Εβραίοι ήθελαν να είναι κοντά στην Ιερουσαλήμ και ταυτόχρονα να διαμορφώσουν το δικό τους κράτος. (EliePodeh,2000,65-66)
Οι διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου έλαβαν χώρα τον Φεβρουάριο του 1949 στη Ρόδο. Η Ισραηλινή πλευρά είχε καταφατική στάση, εφόσον ζητούσε από την Αίγυπτο να αποσύρει τις στρατιωτικές βάσεις που είχε στην περιοχή, η οποία προηγουμένως άνηκε στην Παλαιστίνη. Ουσιαστικά, η Ισραηλινή πλευρά ήθελε η Αίγυπτος να αποχωρήσει από τα εδάφη που έχασε την περίοδο των συγκρούσεων. Η πλευρά της Αιγύπτου, από την άλλη, υποστήριζε ότι το Ισραήλ δεν έχει κανένα δικαίωμα στα εδάφη. Την ίδια χρονιά, μετά από αρκετές ανεπίσημες διαφωνίες, το Ισραήλ υπέγραψε
συμφωνία ανακωχής με την Αίγυπτο, την Ιορδανία, το Λίβανο και τη Συρία (Hilde Henriksen Waage, 2011, 282-285).
Ιστορική Περίοδος1955-1967
Κατά την περίοδο 1948-1956 ακολούθησαν περισσότερες ένοπλες διαμάχες, με αποτέλεσμα το πεδίο των διαπραγματεύσεων να θολώσει, μέχρι την εμπλοκή των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, ο Πρόεδρος Dwight Eisenhower, με την βοήθεια του Eric Johnston, προσπάθησε να ξεκινήσει συζητήσεις για τα σύνορα του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Ουσιαστικά, το Project Alpha αποτελεί μια πρωτοβουλία της Αγγλίας και της Αμερικής για την εξασφάλιση ειρήνης στον τόπο. Εντούτοις, περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτό το εγχείρημα δεν είναι διαθέσιμες, καθώς πρόκειται για άκρως απόρρητες συζητήσεις που πραγματοποιήθηκαν το 1956.
Το ζήτημα σταμάτησε να απασχολεί τον ΟΗΕ, ο οποίος από τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε να έχει μια πιο απόμακρη σχέση με αυτό. Ο επόμενος πόλεμος σημειώθηκε το 1967 και ήταν αποτέλεσμα αποτυχημένων διπλωματικών προσπαθειών. Οι δύο πλευρές δεν μπορούσαν να συμβιβαστούν, παρά τις όποιες προσπάθειες τουΟΗΕ. Συγκεκριμένα,δεν εφάρμοσαν τα εκάστοτε Ψηφίσματατης Γενικής Συνέλευσης.Έτσι, αυτός ο πόλεμος, γνωστός και ως Six-Day War, οδήγησε στη προσάρτηση Αραβικού εδάφους στο Ισραήλ, κάτι το οποίο επέφερε ριζικέςαλλαγέςστον πολιτικό κόσμο. Το Ισραήλ συμφώνησε να επιστρέψει τα εδάφη
στην Αίγυπτο και τη Συρία με αντάλλαγμα μια συνθήκη ειρήνης, την οποία επικύρωσαν 17 Οκτωβρίου 1967. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, 22 Νοεμβρίου 1967, συναποφάσισε το Ψήφισμα 242,σύμφωνα με το οποίο το Ισραήλ όφειλε να εγκαταλείψει τα εδάφη που κατέλαβε από τον πόλεμο με αντάλλαγμα μια συνθήκη ειρήνης με τις γειτονικές χώρες (JeremyPressman,2005,6-7).
Ιστορική Περίοδος1968-1987
Τον Ιούλιο του 1968, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (Palestine Liberation Organization) εξέδωσε τον Παλαιστινιακό Εθνικό Χάρτη, ο οποίος καθιστούσε την Παλαιστίνη μια αδιαίρετη εδαφική οντότητα. Επιπλέον, όριζε τον ένοπλο αγώνα ως τον μόνο τρόπο απελευθέρωσης για την Παλαιστίνη. Σύμφωνα με τον Παλαιστινιακό Εθνικό Χάρτη, η διχοτόμηση της Παλαιστίνης και η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ αποτελούν δύο παράνομες ενέργειες. Μέσα από τον Παλαιστινιακό Εθνικό Χάρτη, οι Άραβες προσπάθησαν να αντικρούσουν το επιχείρημα της Ισραηλινής πλευράς, δηλαδή ότι ο τόπος έχει θρησκευτική σημασία γι’αυτούς, εφόσον δεν πρόκειται για γεγονότα με ιστορικό υπόβαθρο.
Παρατηρήθηκε οικονομική βελτίωση στα εδάφη που έλεγχε το Ισραήλ, αλλά αυτό δεν σταμάτησε τις ένοπλες διαμάχες. Για την ακρίβεια, την δεκαετία του 1970 η χρήση ένοπλης βίας αποτελούσε συχνό φαινόμενο, διότι το Ισραήλ αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τα Ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης και συνάμα τα πολιτικά δικαιώματα των Αράβων. Το Ισραήλ ξεκίνησε να καταφεύγει σε συμβιβασμούς με τις γύρω περιοχές, κάτι το οποίο χαρακτηρίστηκε παράνομο σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο τόσο από τα Ηνωμένα Έθνη όσο και από άλλα ενεργά μέλη της Διεθνούς Κοινωνίας (JeremyPressman,2005, 7-8).
Σημειώθηκαν αναρίθμητες διπλωματικές προσπάθειες για την επίλυση του ζητήματος τη δεκαετία του 1980, με το Camp David Accord ως το πιο βασικό σχέδιο. Πρόκειται για μια σειρά πολιτικών συμφωνιών ανάμεσα στην Αίγυπτο και το Ισραήλ, ως αποτέλεσμα μυστικών διαπραγματεύσεων που έλαβαν χώρα στο Camp David. Επιπλέον, αποσκοπούσαν σε δύο στόχους. Η Αίγυπτος, συγκεκριμένα, επιδίωξε την εξασφάλιση ειρήνης στη Μέση Ανατολή, αλλά και μια συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ. Όσον αφορά την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, το κυρίαρχο ζήτημα ήταν η διαμάχη μεταξύ της Αραβικής και της Ισραηλινής πλευράς. Η συγκεκριμένη συμφωνία αποτελείται από τρία μέρη. Τα δύο από αυτά επιδίωκαν την ίδρυση μιας αυτόνομης αυτοδιοικούμενης αρχής στη Δυτική Όχθη και αντίστοιχα στη Γάζα. Το τρίτο μέρος της συμφωνίας επέβαλε στο Ισραήλ την εφαρμογή του Ψηφίσματος 242, σύμφωνα με το οποίο το Ισραήλ όφειλε να αποσύρει τα στρατεύματά του από περιοχές που απέκτησε κατά την περίοδο των πολέμων. Ακόμη ένα ζήτημα που απασχόλησε την Αίγυπτο και το Ισραήλ ήταν ο ρόλος της Αμερικής σε αυτή τη διαδικασία, ο οποίος κατέληξε να είναι πιο παθητικός, δηλαδή λειτούργησε ως μεσολαβητής (Shibley
Telhami,1992,12-16).
Ψηφίσματα του ΟΗΕ
Την περίοδο 1949-1987 το ζήτημα της διαμάχης των Αράβων με τους Εβραίους στη Μέση Ανατολή απασχόλησε ιδιαίτερα τον ΟΗΕ, ο οποίος προέβη σε μια σειρά ψηφισμάτων, τα οποία υπερέβησαν τα 100. Τα περισσότερα ψηφίσματα αφορούσαν τα προσφυγικά ζητήματα της περιοχής, παρ’ όλο που το Ισραήλ αποφάσισε να μην εφαρμόσει κάποια από αυτά, επί παραδείγματι το Ψήφισμα 194. Πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα τις επόμενες ένοπλες διαμάχες.
Ακολούθησαν περίπου 13 ψηφίσματα. Εντούτοις, η κρίσιμη περίοδος ήταν το 1970-1988, με περίπου 5 ψηφίσματα κάθε χρόνο. Το Ψήφισμα 2628 του 170 αποτελεί ένα βασικό επιχείρημα της Αραβικής πλευράς, εφόσον καθιερώνει τον σεβασμό προς τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, τα οποία χαρακτηρίζονται από το προαναφερθέν ψήφισμα ως “αδιαμφισβήτητο στοιχείο για την εξασφάλιση ειρήνης στη Μέση Ανατολή”. Το 1974, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ επιβεβαίωσε πως στο Ψήφισμα 194 γίνεται λόγος για το δικαίωμα των Παλαιστινίων να επιστρέψουν στα σπίτια τους και κατ’ επέκταση το επιχείρημα της Ισραηλινής πλευράς
περί ασάφειας, έχασε κάθε νομική βαρύτητα. Το Ψήφισμα 3375 του 1975 αποτελεί επίσημη πρόσκληση προς την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, να συμμετέχει κι αυτή στις προσπάθειες για την επιδίωξη ειρήνης στη Μέση Ανατολή.
Τα περισσότερα ψηφίσματα του 1976 απαρτίζονται από συζητήσεις για τη γενική κατάσταση που επικρατούσε στη Μέση Ανατολή και όχι αποκλειστικά στις διαμάχες ανάμεσα σε Άραβες και Εβραίους. Ειδικότερα, τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ εξέφρασαν την έντονη ανησυχία τους για τις διαμάχες στη Μέση Ανατολή. Αντιθέτως, το 1977 τα ψηφίσματα ήταν στοχευμένα στο πρόβλημα που επικρατούσε ανάμεσα στις δύο πλευρές, με το Ψήφισμα 32/20 να ζητάει από το Ισραήλ την απόσυρση των εδαφών που προσάρτησε τις προηγούμενες χρονιές και το Ψήφισμα 32/171 να αναφέρεται στις συνθήκες διαβίωσης του
παλαιστινιακού λαού.
Συμπέρασμα
Για πολλά χρόνια, οι συζητήσεις για το ζήτημα της συνύπαρξης Αράβων και Εβραίων ήταν απόρρητες, ενώ παράλληλα δεν έγιναν πολλές επίσημες διαπραγματεύσεις, πέρα από τα Ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και το Camp David Accords. Όπως προαναφέρθηκε, τα ψηφίσματα δεν αποτελούν καταναγκαστικούς κανόνες δικαίου και συνάμα μπορεί να μην άλλαξαν την κατάσταση που επικρατεί, αλλά αποτελούν βασικά επιχειρήματα της Αραβικής πλευράς. Γενικότερα, στην περίοδο 1949-1987, οι
διαπραγματεύσεις δεν είχαν τόσο ενεργό ρόλο, εφόσον πρόκειται για ανεπίσημες και απόρρητες συζητήσεις, ενώ η χρήση ένοπλης βίας είχε τον κυρίαρχο λόγο.
Βιβλιογραφικές Πηγές
Jeremy Pressman, 2005, A Brief History of the Arab-Israeli Conflict, University of
Connecticut
Avi Shlaim, 1995, The Debate About 1948, International Journal of Middle East Studies
Elie Podeh, 2000, History and Memory in the Israeli Educational System, History and
Memory Journal