Οι σημαίες των δύο χωρών
Συγγραφέας: Χριστίνα Λάσπα | Μάιος 2024
Φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών | LinkedIn
Έπειτα από το πέρασμα ενός αιώνα από την δημιουργία των σύγχρονων εθνών-κρατών, οι συγκρούσεις στην Μέση Ανατολή συνεχίζουν να κλιμακώνονται μεταξύ λαών που διεκδικούν τα ίδια εδάφη,αλλά και την ανεξαρτησία τους. Την ίδια στιγμή ο υπόλοιπος κόσμος θεσπίζει νομικά αδιάλλακτα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρωπιστική βοήθεια, ενώ στην πραγματικότητα στην διεθνή σκηνή υπερισχύει η επίδειξη ισχύος προκειμένου να δημιουργηθούν διλήμματα ασφαλείας σε μικρότερα και λιγότερο ισχυρά κράτη. Δύο αιώνες μετά το Συνέδριο της Βιέννης (1814-1815), η θεωρία της ισορροπίας δυνάμεων φαίνεται να μην υφίσταται στο σύγχρονο κόσμο. Οι διαπραγματεύσεις, οι διπλωματικές ενέργειες και οι συμφωνίες μεταξύ των κρατών φαίνεται να είναι οι σημαντικότερες αξίες που καθορίζουν την ιστορία των κρατών στην παγκόσμια τάξη.
Η ρήξη μεταξύ των Ισραηλινών και Παλαιστινίων πηγάζει από τον φόβο της απομόνωσης και του αποκλεισμού που αποτελούν τα κίνητρα του λαού για την χάραξη της μακροχρόνιας ιστορίας των συγκρούσεων. Το κράτος της Παλαιστίνης είναι μία περιοχή κυρίως αγροτική με μουσουλμάνους Άραβες για κατοίκους ενώ υπάρχουν και μειονότητες άλλων θρησκειών. Η περιοχή της ιστορικής Παλαιστίνης αποτελεί το κράτος του Ισραήλ και τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη του δηλαδή την Λωρίδα της Γάζας και την Δυτική Όχθη του Ιορδάνη Ποταμού. Κατά το πέρασμα των χρόνων που επικρατούν ο πόλεμος και η τρομοκρατία, οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν διαφύγει στην προσφυγιά σε διάφορα μέρη του πλανήτη (αλλά κυρίως σε αραβικά κράτη). Φαίνεται να είναι ένα ζήτημα που απασχολεί αρκετά χρόνια την διεθνή κοινότητα και θα συνεχίσει στο μέλλον.
Το Παλαιστινιακό ζήτημα έχει ρίζες από τον 19ο αιώνα όταν ακόμη αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Ηνωμένο Βασίλειο έθεσε υπό το πρίσμα της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ (1917) το παλαιστινιακό ζήτημα που αναζωπυρώθηκε μετά το πέρας του δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, στην οποία αποφασίστηκε η δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών του Ισραήλ και της Παλαιστίνης. Μετά την αποχώρηση των Βρετανών από την Παλαιστίνη και την ανακήρυξη του εβραϊκού κράτους, το 1948 ξεσπά ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος και από τότε ξεκινά η μακροχρόνια ιστορία των συγκρούσεων. Ακολούθησαν πολλαπλές συγκρούσεις, όπως ο πόλεμος των 6 ημερών του 1967 και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973. Έναν χρόνο αργότερα, ο ΟΗΕ αποφάσισε να αναγνωρίσει την οργάνωση για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
Το 1978 ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Αραβικών κρατών όπου επιτεύχθηκαν μερικές ειρηνικές λύσεις όπως η επιστροφή της χερσονήσου του Σινά στην Αίγυπτο. Αργότερα, φάνηκε να υπάρχει η διάθεση για την επίλυση των διαφορών, καθώς η οργάνωση για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης έστειλε επιστολή στον Υπουργό Εξωτερικών του Ισραήλ, υποστηρίζοντας ότι αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ ως ανεξάρτητο κράτος και αποδέχτηκε τις αποφάσεις 242 και 338 του ΟΗΕ που ζητούσαν διαρκή ειρήνη με αντάλλαγμα την απόσυρση του Ισραήλ στα προ του 1967 σύνορά του. Τα δύο κράτη υπέγραψαν την πρώτη συμφωνία του Όσλο το 1993 που συμφωνήθηκε να δημιουργήσουν παλαιστινιακή αυτοδιοίκηση για 5 χρόνια με αντάλλαγμα την παλαιστινιακή βοήθεια σε θέματα ισραηλινής ασφάλειας. Στην πράξη δεν εφαρμόστηκαν οι διατάξεις της συμφωνίας. Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν και επέφεραν θετικά αποτελέσματα, καθώς ιδρύθηκε το 1994 η Παλαιστινιακή Αρχή, ενώ ακολούθησε δεύτερη συμφωνία του Όσλο το 1995 με περισσότερες λεπτομέρειες για την ειρήνη μεταξύ των 2 κρατών.
Από το 2000 έως το 2009 οι ΗΠΑ στήριζαν διμερείς συνεργασίες και χαρακτηρίζονταν από μονομέρεια. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, επέφεραν στην διεθνή σκηνή το στρατιωτικό δόγμα του ‘προληπτικού πολέμου’ το οποίο επηρέασε ολόκληρη την ιστορία των συγκρούσεων στην Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας δημιούργησε ένα δυσμενές κλίμα για τις ΗΠΑ. Ο Μπαράκ Ομπάμα προσπάθησε να εξομαλύνει γενικότερα την κατάσταση που επικρατούσε, και προσπαθούσε να βάλει τέλος στην περίοδο της μονομέρειας ώστε να ξεκινήσει η διεθνής συνεργασία. Ειδικότερα, στόχος της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθούσε ήταν να αποσοβηθούν οι συρράξεις στην Μέση Ανατολή αλλά και να διαχειριστεί το Παλαιστινιακό ζήτημα από μία διαφορετική οπτική (συγκριτικά με τον προηγούμενο πρόεδρο), μέσω ειρηνευτικών και διπλωματικών διαδικασιών.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ στήριζε ότι η επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος αποτελεί προτεραιότητά του. Ωστόσο, σε μια ομιλία του δήλωσε ότι“ η Ιερουσαλήμ θα αποτελεί για πάντα την πρωτεύουσα του Ισραήλ και πρέπει να είναι ενιαία”. Πρόκειται για μια οξύμωρη δήλωση που στο μέλλον την μετέβαλλε, καθώς για την ομαλή διευθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος ένα μέρος της Ιερουσαλήμ πρέπει να ανήκει στο παλαιστινιακό κράτος. Αργότερα, ο Μπαράκ Ομπάμα πρότεινε στο Ισραήλ και στην Παλαιστινιακή Αρχή να ξεκινήσουν οι συζητήσεις για την ομαλή διευθέτηση του ζητήματος μέσα σε χρονικό πλαίσιο 12 μηνών.
Η πρόταση του Αμερικανού Προέδρου δεν πέτυχε, καθώς εκείνη η εποχή καθιστούσε τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των 2 κρατών εξαιρετικά δύσκολη καθώς οι εχθροπραξίες μεταξύ των κρατών είχαν οξυνθεί ενώ ταυτόχρονα οι διαφωνίες κλιμακώνονταν.
Ουσιαστική μεταβολή της κατάστασης μέσω των ειρηνευτικών διαδικασιών και της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθούσε ο Μπαράκ Ομπάμα δεν υπήρξαν καθώς δεν ασκήθηκαν σοβαρές πιέσεις. Αντιθέτως, παρατηρήθηκε αποστασιοποίηση του Αμερικανού Προέδρου με το Ισραήλ, καθώς το Ισραήλ δεν τηρούσε τις διατάξεις που έθεταν οι ΗΠΑ για την παύση της εποικιστικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια των συζητήσεων με την Παλαιστίνη. Οι σχέσεις Ουάσιγκτον – Τελ Αβίβ ψυχράνθηκαν. Το 2011, ο Αμερικανός Πρόεδρος χρησιμοποίησε για ακόμη μια φορά την πολιτική της ‘έξυπνης ισχύος’ και έκανε κάποιες δηλώσεις όπου έμμεσα τέθηκε υπέρ στη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, το οποίο όμως δεν θα αποτελεί κίνδυνο για το Ισραήλ.
Επιπροσθέτως, μόνο στα τέλη της Δεύτερης θητείας του Αμερικανού Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα δημιουργήθηκε πρόταση για την αντιμετώπιση του παλαιστινιακού ζητήματος. Το 2016 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με ψήφους 14-0 ψήφισε εναντίον του αποικισμού του Ισραήλ ενώ οι ΗΠΑ δεν άσκησαν αρνησικυρία αλλά απείχαν δείχνοντας έμμεσα την υποστήριξή τους για την διευθέτηση του ζητήματος. Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστινιακή Αρχή ξεκινούν τελικά το 2013 και καταρρέουν όταν η Παλαιστινιακή Αρχή υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας που όριζε τον σχηματισμό κυβέρνησης μέσα σε 5 εβδομάδες η οποία δεν θα χειριζόταν καθόλου το ζήτημα των διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ.
Αντιθέτως με τον προκάτοχό του, ο Ντόναλντ Τράμπ ταύτισε τις πολιτικές του με τις θέσεις και πράξεις του Ισραήλ. Το 2017 μετέφερε την Αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ με την απόφαση 181 αγνοώντας και καταπατώντας ολοκληρωτικά βασικούς κανόνες Διεθνούς Δικαίου. Αυτή η σειρά διπλωματικών ενεργειών υποδήλωσε άμεσα την απόλυτη υποστήριξη των ΗΠΑ στο Ισραήλ. Έναν χρόνο αργότερα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την περικοπή της χρηματοδότησης της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών μέχρι η Παλαιστινιακή αρχή να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ. Τον ίδιο χρόνο το Κουβέιτ κατέθεσε πρόταση ψηφίσματος στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την διεξαγωγή ερευνών των γεγονότων στην Γάζα όπου οι ΗΠΑ άσκησαν βέτο. Ταυτόχρονα, το γραφείο Παλαιστινιακής Διπλωματικής Αντιπροσωπίας στην Ουάσιγκτον έκλεισε καταδεικνύοντας ξανά την υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ.
Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τράμπ ανακοίνωσε το σχέδιό του για την επίλυση του παλαιστινιακού το οποίο αποκάλεσε “Συμφωνία του αιώνα” ή “Σχέδιο Ειρήνης” το 2020. Η συμφωνία ορίζει ότι θα δημιουργηθεί κράτος της Παλαιστίνης που θα είναι πλήρως αποστρατιωτικοποιημένο, αλλά η διοίκηση της Παλαιστίνης θα πρέπει να αναγνωρίσει το Ισραήλ ως εβραϊκό κράτος. Ακόμη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανέφερε ότι η Ιερουσαλήμ μετά την εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας θα υπάγεται ως πρωτεύουσα στο Ισραήλ. Ωστόσο ένα μέρος στην Ανατολική Ιερουσαλήμ θα ανήκει ως πρωτεύουσα στο Παλαιστινιακό κράτος. Εντούτοις, η παλαιστινιακή αρχή ήταν δεδομένο ότι δεν θα συμφωνήσει στην διχοτόμηση της Ιερουσαλήμ. Επίσης, σύμφωνα με το ειρηνευτικό σχέδιο οι ΗΠΑ θα αναγνώριζαν τα ισραηλινά εδάφη στην Δυτική Όχθη, υπό την προϋπόθεση το Ισραήλ να λήξει για 4 έτη δραστηριότητες που αποσκοπούν σε νέα προσάρτηση οικισμών.
Στις 25-26 Ιουνίου 2019 έλαβε χώρα στην Μανάμα του Μπαχρέιν η διεθνής σύνοδος κατά την οποία έγινε η παρουσίαση του οικονομικού σκέλους της συμφωνίας του αιώνα με την ονομασία ειρήνη για την ευημερία. Φυσικά, για να επιτευχθεί ο πολιτικός και οικονομικός στόχος προϋπέθετε την ύπαρξη πολιτικής σταθερότητας και εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών. Το σχέδιο περιλάμβανε τη δημιουργία ενός διεθνούς ταμείου δωρεών που συμπεριλαμβάνει κυρίως Άραβες, με στόχο τη συγκέντρωση 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με τον εισηγητή του σχεδίου Τζάρετ Κούνσερ, η οικονομική ανάπτυξη θα ενίσχυε την ευημερία του παλαιστινιακού λαού με σκοπό τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την εξάλειψη της φτώχειας. Ωστόσο, προέβλεπε επενδύσεις άνω των 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη Δυτική Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας που θα συμπληρώνονται από επενδύσεις της Ιορδανίας, της Αιγύπτου και του Λιβάνου. Ακόμη, η αναμενόμενη απουσία της παλαιστινιακήςηγεσίας κατά την σύνοδο για την παρουσίαση του οικονομικού σκέλους της συμφωνίας, κατέδειξε έμπρακτα ότι η εφαρμογή της συμφωνίας ήταν δύσκολη έως αδύνατη.
Το δεύτερο σκέλος της παρουσίασης του σχεδίου ειρήνης, αφορούσε την πολιτική παρουσίαση που έγινε στις 28 Ιανουαρίου 2020 στον λευκό οίκο, υπό την παρουσία του ισραηλινού πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τράμπ, είχε ήδη αναγνωρίσει όλες τις παράνομες προσαρτήσεις εδαφών που είχε κάνει το Ισραήλ μετά τον πόλεμο των 6 ημερών του 1967. Ωστόσο, προστέθηκαν προϋποθέσεις για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους που ανέφεραν ότι θα έπρεπε η Παλαιστίνη να αφοπλίσει πλήρως τις τρομοκρατικές οργανώσεις και προβλεπόταν ότι το μελλοντικό ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος θα αποκτήσει τη διπλάσια έκταση. Ωστόσο, η παλαιστινιακή ηγεσία θα κατέχει υπό τον έλεγχό της μόνο το 15% της εκτάσεως. Όπως γίνεται φανερό το σχέδιο ευνοούσε το Ισραήλ και δημιουργούσε τις βάσεις για την επικράτησή του, έναντι του παλαιστινιακού λαού γεγονός που ώθησε την Παλαιστίνη στην απόρριψη του σχεδίου.
Το σχέδιο των Ηνωμένων Πολιτειών υποσχέθηκε ότι το αναγνωρισμένο από την διεθνή κοινότητα Παλαιστινιακό κράτος, θα ζει ειρηνικά και αρμονικά δίπλα στο Τελ-Αβίβ. Ωστόσο, η ηγεσία της Παλαιστίνης και του Ισραήλ είχαν διακόψει τις συνομιλίες τους από το 2014 και έτσι μία συμφωνία υπό την αιγίδα των ΗΠΑ δεν ήταν αρκετή για την αναζωπύρωση των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο χωρών. Σημαντικό στοιχείο διατέλεσε στις συνομιλίες, το γεγονός ότι δεν αναφέρθηκε ο όρος Παλαιστινιακό κράτος αποδεικνύοντας τις προθέσεις των ΗΠΑ και Ισραήλ. Έτσι, ο παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούτ Αμπάς απέρριψε την συμφωνία και δήλωσε ότι δεν αναγνωρίζει τις ΗΠΑ ως διαμεσολαβητή. Έτσι, το ειρηνευτικό σχέδιο απέτυχε και αποκαλέστηκε σχέδιο απάτη. Οι εξελίξεις του 2023-2024 αποδεικνύουν ότι το σχέδιο ειρήνης απέτυχε και οι συγκρούσεις μεταξύ των δύο κρατών διογκώνονται.
Βιβλιογραφικές Πηγές
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2016, « ΕΕ και Μέση Ανατολή»
Κόλλιας Μιχαήλ, 2019, Πτυχιακή Εργασία, «Η Αμερικανική Πολιτική στο Παλαιστινιακό
ζήτημα»
Η Καθημερινή, 2015, «Η τοξική σχέση ΗΠΑ-ΙΣΡΑΗΛ και τα πυρηνικά του Ιράν»
Η Ναυτεμπορική, 2020, «ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Τράμπ παρουσίασε το ειρηνευτικό του σχέδιο
στη Μέση Ανατολή»
Ναυτικά Χρόνια, 2023, «Παλαιστίνη- Ισραήλ: Τα τωρινά δεδομένα και οι διεθνείς
αντιδράσεις»